Doba Nemanjića
U doba Nemanjića (14. vek) policijski organi su istovremeno bili i organi unutrašnje uprave. Kefalija, odnosno gradski poglavar ili upravnik župe — bio je zadužen i za javnu bezbednost, a posebno za bezbednost na putevima. Na raspolaganju je imao „naročite ljude, odevene u crno odelo, (koji su) stražarili po drumovima i čuvali putnike od razbojnika“.
Obnovljena Srbija
Koreni javne bezbednosti u obnovljenoj Srbiji javljaju se tokom Revolucije (1804—1813). Na skupštini održanoj 2. aprila policijska vlast u nahijama poverena je vojvodama i obor knezovima, a u knežinama — lokalnim knezovima. Izvršne službenike obor-knezova predstavljali su golaći ili bećari. Kasnije su ulogu izvršnih organa novoustrojenih sudova (magistrata) preuzeli panduri.
Ustrojstva policijske vlasti u Beogradu i drugim mestima doneto je 30. decembra 1807. godine. U Beogradu je utvrđena redovna i stalna policija koju su činili:
policajmajstor (upravnik gradske policije),
policaj-kvartalj-majstori (upravnici kvartova),
liktori (pomoćnici upravnika zaduženi za različite resore),
pisari i
uniformisani panduri.
Ova organizacija je zaživela već prvih dana 1808. godine.
Na Skupštini održanoj 14. januara 1811. godine, izvršena je nova reforma državne uprave, a Praviteljstvujušči sovjet Srbski je podeljen na 6 ministarstava. Za prvog ministra unutrašnjih poslova postavljen je Jakov Nenadović.
Knez Miloš Obrenović je 1815. godine doneo odluku o organizovanju pandura — opšte-državnih policijskih organa zaduženih za javni red i bezbednost carinskih drumova.
Obnovljeni Sovjet srpski, dobio je i funkciju vrhovnog policijskog tela (sa odeljenjem za unutrašnje i sudske poslove) 1825. godine. Početkom 1827. godine, prinadležnosti Sovjeta prenete su na Veliki narodni sud, koji je 13. januara 1828. godine ustanovio funkciju varoških policajaca. U Beogradu je naročita policija, sa trojicom policajaca i varoškim kmetom, osnovana 28. maja 1828. godine.
Ubrzo je u strukturu gradske policije uvedena i funkcija buljukbaše (starešine nad 22 gradska pandura).
Dužnost beogradskog buljukbaše je od 1830. do 1832. godine obavljao čuveni pesnik Sima Milutinović Sarajlija.
Uprava varoši Beograda (ustanovljena 25. aprila 1831) bila je potčinjena knezu Milošu i dužnosti je izvršavala po Propisu o vladanju i načinu obavljanja dužnosti beogradske policije. Ovo je početak autonomije beogradske policije, koja će trajati sve do 1990. godine.
Na osnovu odluka Sretenjske skupštine od 15. februara 1835. godine, izrađen je Projekat ustava kojim je predviđeno Ministarstvo unutrašnjih i Ministarstvo vojnih poslova. Zbog protesta Turske i Rusije, knez Miloš je 11. jula objedinio vojne i policijske poslove.
Turskim ustavom (24. decembra 1838) zvanično je formirano Ministarstvo unutrašnjih poslova i potvrđeno je da ministar preuzima i prerogative vojnog ministra. Ukazom od 1. januara 1842. godine, Uprava varoši Beograda je po policijskoj organizaciji uzdignuta na rang državnog nadleštva.
Ustrojstvom uprave varoši Beograda donetim 3. marta 1860. godine, uprava je bila pod jurisdikcijom Ministarstva unutrašnjih poslova, a u gradu je formirana prva jednoobrazna uniformisana i naoružana žandarmerijska četa od 120 pešaka i 15 konjanika. Propis o uniformi žandarmerije donet je 11. januara 1861. godine.
Zakonom o Ustrojstvu Centralne državne uprave (22. marta 1862. godine) Ministarstvo vojno je razdvojeno od Ministarstva unutrašnjih poslova. Od 15. do 17. juna 1862. godine srpska žandarmerija je odigrala presudnu ulogu u sukobima oko Čukur česme i tokom bombardovanja Beograda. Nešto više od 100 žandarma suprotstavilo se nekoliko stotina puta jačoj turskoj sili i praktično spaslo Beograd i Srbiju. Kako se prvi sukob odigrao na Duhove, 15. juna, ovaj dan je usvojen kao slava srpske žandarmerije. Žandarmerija je bila zadužena samo za javni red i mir u Beogradu. Zato je 9. januara 1862. godine doneta odluka o osnivanju jednoobrazno uniformisanih i naoružanih opštinskih noćnih straža – organa bezbednosti u svim varošima Srbije.
Ukazom od 26. jula 1880. godine žandarmi su, radi raspoznavanja u službi, dobili numerisani podbradnik u vidu polumeseca – prvu službenu značku sa brojem. Zakonom o žandarmeriji (23. juna 1884. godine) i Uredbom o formaciji policijske žandarmerije 9. avgusta) formirana je državna (policijska) žandarmerija kao administrativni organ III stepena. U Beogradu i okružnim mestima formiran je po jedan žandarmerijski odred.
Godine 1896. Pogranična straža je zamenjena pograničnom žandarmerijom, koja se sastajala iz kordonskih komandi raspoređenih u 5 pograničnih odseka. Naredbom od 3. decembra 1899. godine pogranična žandarmerija je ukinuta, a njenu funkciju preuzela je Pogranična trupa.
Opštinski noćni stražari su 27. septembra 1903. dobili iste uniforme kao i žandarmerija, a radi razlikovanja, zadužili su posebnu službenu značku sa inicijalima O. N. S. i identifikacionim brojem.
Na osnovu Zakonu o javnoj bezbednosti (13. februara 1905) opštinski noćni stražari su postali sastavni deo žandarmerije.
Prvi svetski rat
Tokom Makenzenove ofanzive 1915. godine, prestonicu je branio Kombinovani odred, Sremski dobrovoljački odred i Odred beogradske žandarmerije. Major Dragutin Gavrilović je svoj čuveni govor održao vojnicima 2. bataljona X kadrovskog puka, Sremskog odreda i preživelim žandarmima. Okićeni cvećem vojnici, dobrovoljci i žandarmi su zajedno krenuli u poslednji juriš.
Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca
Kao vrhovna upravna i nadzorna vlast nad svim upravno-policijskim organima u novoformiranoj Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, 7. decembra 1918. godine je osnovano Ministarstvo unutrašnjih poslova.
Uredbom o formaciji, opremi, nadležnostima, dužnosti i nastavi žandarmerije (26. februara 1919. godine), žandarmerija je postala sastavni deo vojske, stalnog kadra sa zadatkom da bdi nad javnim redom i bezbednošću, da održava red i mir i da obezbeđuje izvršenje zakona. Komanda celokupne Žandarmerije je predstavljala administrativni organ II stepena. Žandarmerija je u pogledu snabdevanja, discipline i vojne nastave potčinjena ministru vojnom, a u pogledu upotrebe, nastave, održavanja javne bezbednosti i žandarmerijske službe — ministru unutrašnjih dela. Uredba o ustrojstvu Ministarstva unutrašnjih poslova doneta je 8. maja 1919. godine.
Prva škola
Radi školovanja žandarmerijskog kadra, 1. februara 1920. godine je u Sremskoj Kamenici formirana Žandarmerijska podoficirska škola. Prva Policijska škola, koju je organizovao dr Arčibald Rajs, otvorena je u Beogradu, 8. februara 1921. godine.
Zakonom o unutrašnjoj upravi (19. juna 1929. godine) Ministarstvo unutrašnjih poslova je organizovano kao vrhovno nadleštvo unutrašnje uprave, podeljeno na:
Odeljenje za državnu zaštitu,
Odeljenje javne bezbednosti,
Upravno odeljenje i
Odeljenje za samoupravu.
Državne mesne policijske vlasti bile su ustanove unutrašnje uprave u velikim gradovima i važnijim mestima. Uredba o ustrojstvu i delokrugu predstojništava gradskih policija doneta je 8. oktobra 1929. godine.
Uredbom o ustrojstvu i delokrugu uprava policije (10. marta 1930. godine), utvrđeno je formiranje uprava policija i u sedištima banovina. Izvršnu službu su vršili zborovi uniformisane policijske straže i policijskih agenata. Zakonom o državnim policijskim izvršnim službenicima 24. oktobra 1930. godine, službenici su razvrstani na policijske stražare, agente, nadzornike straža i agenata, zapovednika straže i šefove agenata.
Uredba o centralnoj školi za policijske izvršne službenike doneta je 21. januara 1931. godine, a škola je počela sa radom 10. februara, u dvospratnoj zgradi u Tvorničkoj ulici br. 1 u Zemunu.
Drugi svetski rat
U okviru Narodnooslobodilačkih odbora (1941), stvarani su organi zaduženi za red i bezbednost. Septembra 1942. godine, Vrhovni štab je doneo naredbu da se na oslobođenoj teritoriji obrazuju partizanske i seoske straže ili seoska odnosno narodna milicija. Nakon oslobađanja širih teritorija, pristupilo se osnivanju operativnih odreda ili četa narodne milicije za područja okružnih NOO.
Vrhovni komandant NOV i POJ i poverenik za Narodnu odbranu NKOJ Josip Broz Tito verifikovao je u Drvaru, 13. maja 1944. godine, dokument o osnivanju Odeljenja za zaštitu naroda (OZNA). Ovaj dan je usvojen kao novi praznik pripadnika policije. Prvi Nacrt Povereništva unutrašnjih poslova donet je 12. decembra 1944. godine.
Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija
Dana 7. marta 1945. godine, Povereništvo unutrašnjih poslova preraslo je u Ministarstvo unutrašnjih poslova. Sledeće godine je Usvojen Zakon o Narodnoj miliciji i Pravilo o odeći Narodne milicije. 1953. godine su Formirani su Savezni i republički sekretarijati za unutrašnje poslove, a krajem godine Narodna milicija dobija novu službenu uniformu.
Dana 18. jula 1956. godine, usvojen je Zakon o organima unutrašnjih poslova. Osnovnom zakonu o unutrašnjim poslovima (iz 1966. godine), unutrašnji poslovi su skoncentrisani u Službi javne (službe milicije, suzbijanja kriminaliteta, bezbednosti saobraćaja i za pogranične poslove) i Službi državne bezbednosti. Naziv „Narodna milicija“ promenjen je u naziv „milicija“. Savezno izvršno veće (9. januara 1967.) ukida činove i donosi Uredbu o funkcijama, oznakama funkcije i uniformi Milicije.
Godine 1976. usvojena je Uredba o uniformi milicije i oznakama zvanja radnika milicije. Zakon o unutrašnjim poslovima donet je 17. jula 1991. godine. Uputstvo o određivanju identifikacionog broja, načinu izdavanja, vođenju evidencije i nošenju službene legitimacije i službene značke (p), doneto je 30. septembra 1994. godine, a primenjuje se od 1. oktobra 1995.
Zakon o činovima pripadnika Ministarstva unutrašnjih poslova donet je 26. decembra 1995. a na snagu je stupio 5. januara 1996.
Pravilnik o uniformi i oznakama uniformisanih pripadnika policije donet je 28. marta 1996. 26. decembra 1996. (sa važnošću od 3. januara 1997.) zakonom o izmenama Zakona o unutrašnjim poslovima reč „milicija“ je zamenjena rečju „policija“.
Poslovi državne uprave
Poslovi državne uprave Republike Srbije odnose se na:
zaštitu bezbednosti Republike Srbije i otkrivanje i sprečavanje delatnosti usmerenih na podrivanje ili rušenje ustavom utvrđenog poretka;
zaštitu života, lične i imovinske sigurnosti građana;
sprečavanje i otkrivanje krivičnih dela i pronalaženje i hvatanje učinioca krivičnih dela i njihovo privođenje nadležnim organima;
održavanje javnog reda i mira;
obezbeđivanje zborova i drugih okupljanja građana;
obezbeđivanje određenih ličnosti i objekata;
bezbednost saobraćaja na putevima;
kontrolu prelaženja državne granice;
kontrolu kretanja i boravka u graničnom pojasu;
kontrolu kretanja i boravka stranaca;
nabavljanje, držanje i nošenje oružja i municije;
proizvodnju i promet eksplozivnih materija, zapaljivih tečnosti i gasova;
zaštitu od požara;
državljanstvo;
jedinstveni matični broj građana;
lične karte;
putne isprave;
prebivalište i boravište građana;
obučavanje kadrova, kao i druge poslove određene zakonom.
